Matcha – właściwości prozdrowotne, przeciwwskazania i działanie potwierdzone badaniami

Matcha zyskała ogromną popularność na całym świecie – nie tylko jako alternatywa dla kawy, ale również jako tzw. superfood. Moda na nią dotarła do Polski. Jej charakterystyczny, lekko gorzki smak i intensywnie zielony kolor skrywają szereg korzyści zdrowotnych, które potwierdza współczesna nauka. Ale jak każda substancja biologicznie czynna, ma też swoje przeciwwskazania. 

 

 

Co wyróżnia matchę?

Matcha to specjalnie uprawiana i przetwarzana zielona herbata, której liście są zmielone na drobny proszek. Dzięki temu spożywamy całe liście, a nie tylko napar – co oznacza znacznie większe stężenie składników aktywnych niż w przypadku tradycyjnej zielonej herbaty. Poszczególne marki i gatunki wyraźnie różnią się smakiem, zapachem i kolorem i w tym przypadku cena idzie w parze z jakością. 

Herbaty z pierwszego zbioru (często oznaczone jako first harvest lub ceremonial grade) są uznawane za najszlachetniejsze. Liście zbierane wczesną wiosną (najczęściej w kwietniu) rosną w cieniu przez ok. 3 tygodnie przed zbiorem. W tym czasie roślina wytwarza więcej L-teaniny, która odpowiada za łagodny, umamiczny smak i korzystnie wpływa na koncentrację i możliwości relaksacyjne organizmu.

Matcha jest obecnie coraz częściej wybierana przez osoby, które z różnych względów zrezygnowały z picia kawy i mimo że jest napojem przynoszącym wiele korzyści dla organizmu, niestety nie dla wszystkich będzie odpowiednia. 

 

Najważniejsze prozdrowotne właściwości matchy 

1. Bogactwo antyoksydantów

Matcha zawiera wyjątkowo wysokie stężenie katechin – zwłaszcza EGCG (galusan epigallokatechiny), które chronią komórki przed stresem oksydacyjnym i mogą zmniejszać ryzyko chorób przewlekłych, w tym nowotworów i chorób serca (Weiss & Anderton, 2003).

Badania wskazują, że regularne picie zielonej herbaty może obniżać poziom cholesterolu LDL (tzw. złego cholesterolu), działać przeciwzapalnie i przeciwmiażdżycowo, a także pomagać w utrzymaniu prawidłowego ciśnienia krwi.

2. Poprawa koncentracji i nastroju

Matcha zawiera L-teaninę – naturalny aminokwas, który działa uspokajająco i zwiększa aktywność fal alfa w mózgu. Fale alfa są powiązane ze stanem głębokiego relaksu i skupienia, ale bez uczucia senności (Dietz & Dekker, 2017).

3. Wsparcie metabolizmu

Matcha może wspomagać spalanie tłuszczu i zwiększać tempo przemiany materii (Hursel et al., 2009). Katechiny, zwłaszcza EGCG, w połączeniu z kofeiną nasilają zjawisko termogenezy, czyli produkcji ciepła w organizmie. W praktyce oznacza to, że organizm spala więcej energii nawet w stanie spoczynku. Warto jednak zaznaczyć, że efekt wspierania metabolizmu jest łagodny i subtelny – nie zastąpi aktywności fizycznej ani zbilansowanej diety. Nie sprawdzi się też zasada: „im więcej matchy, tym lepiej” – nadmiar może podnieść ciśnienie, rozregulować układ nerwowy (w tym: zaburzyć sen), a w skrajnych przypadkach przeciążyć wątrobę. 

 

Przeciwwskazania – kto powinien uważać?

• Osoby z nadciśnieniem i chorobami serca: mimo korzystnego działania zielonej herbaty na układ krążenia, warto zachować ostrożność. Matcha zawiera kofeinę (30–70 mg na porcję, czyli tyle co słaba kawa), a jej spożycie może chwilowo podnosić ciśnienie, przyspieszać akcję serca, nasilać objawy u osób z arytmią i wywoływać kołatanie serca u osób nadwrażliwych na stymulanty. 
• Kobiety w ciąży i karmiące piersią: duże dawki matchy są niewskazane. Kofeina przenika przez łożysko i do mleka matki, a u płodu i niemowlęcia rozkłada się znacznie wolniej niż u dorosłych. Zgodnie z zaleceniami WHO i ACOG (American College of Obstetricians and Gynecologists) kobiety w ciąży nie powinny przekraczać 200 mg kofeiny dziennie. Poza tym katechiny zawarte w matchy mogą utrudniać wchłanianie kwasu foliowego.
• Pacjenci z refluksem i zmianami zapalnymi w żołądku: u niektórych osób matcha, podobnie jak kawa, może podrażniać śluzówkę żołądka i nasilać objawy refluksu. Matcha zawiera mniej kofeiny od kawy, dlatego warto sprawdzić jej działanie w niewielkich dawkach (np. 1/2 łyżeczki) i indywidualne reakcje organizmu.
• Osoby z anemią: katechiny wiążą się z żelazem niehemowym (czyli tym z roślin, suplementów i produktów wzbogacanych) w przewodzie pokarmowym i tworzą nierozpuszczalne kompleksy, które nie mogą zostać wchłonięte w jelicie cienkim. Ten mechanizm mocno obniża przyswajalność żelaza, dlatego zaleca się spożywać matchę co najmniej godzinę po posiłku i dwie godziny po przyjęciu suplementu.
  
  Warto mieć na uwadze, że wysokie dawki katechin w rzadkich przypadkach mogą mieć działanie hepatotoksyczne, a matcha może wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, np. przeciwzakrzepowymi.

 

Ile matchy dziennie to bezpieczna ilość?

Zaleca się picie 1–2 porcji dziennie (0,5–1 łyżeczka proszku). Najlepiej godzinę po posiłku lub godzinę przed nim, aby nie obniżać wchłaniania żelaza z jedzenia.

Matcha to nie tylko modny napój, ale też skarbnica antyoksydantów, naturalny wspomagacz koncentracji i metabolizmu. W umiarkowanych ilościach może być cennym elementem zdrowej diety. Jeśli jednak przyjmujesz leki lub masz problemy zdrowotne – skonsultuj jej spożycie z lekarzem.